Ontruiming en communicatie

In de meeste gebouwen kunnen mensen zichzelf prima redden in geval van een calamiteit. Ook gehandicapten kunnen zichzelf vaak prima redden.
Mensen in rolstoelen zijn vaak afhankelijk van liften om beneden te kunnen komen, als dit niet mogelijk is, moet hier speciale aandacht aan worden besteed.

Misverstanden bij brand

In tegenstelling tot wat men zou verwachten, reageren mensen bij calamiteiten niet altijd zoals het zou moeten:

* men reageert niet op de slow whoop; "het zal wel een oefening zijn"
* men onderschat de gevaren van brand; snelheid van rookverspreiding, uitbreiding van de brand, hitte
* men negeert signalen van brand (vlammen, rook, brandlucht)
* mensen in groepen wachten totdat anderen reageren
* men negeert vluchtroutes of nooduitgangen; men volgt de gebruikelijke, bekende route naar de gebruikelijke ingang/uitgang
* men wil graag de gemakkelijkste weg volgen, dus met de lift, ook al is dit verboden
* men neemt alle tijd en volgt niet per definitie de kortste route naar buiten
* pas wanneer een brand of andere dreiging heel dichtbij komt, en men hinder begint te ondervinden van bijvoorbeeld irritatie, prikkeling of pijn door rook, zoals prikkende ogen, moeilijke ademhaling, gaan mensen echt reageren en haast maken. In dit stadium kan zelfs paniek uitbreken.
* in tegenstelling tot wat men vaak denkt, kan een blinde zich vaak beter oriënteren bij slecht zicht dan ziende mensen
* mensen waarvan je het niet mteen verwacht, hebben vaak juist hulp nodig; mensen met zwangerschap, blessures, astma, overgewicht en dergelijke

Het ontuimen van een gebouw gebeurt altijd volgens het in dat gebouw geldende protocol. Dit is dus per gebouw/bedrijf verschillend, mede afhankelijk van de aard van de werkzaamheden die in het gebouw verricht worden.
De taak van de BHV ligt hierin, dat sturend optreden het gedrag van mensen tijdens een ontruiming, in positieve zin moet beïnvloeden, hetgeen zorgt voor een snellere ontruiming. Wees tijdens een ontruiming altijd alert op veranderingen in de situatie, zoals rookverspreiding en branduitbreiding en de daarbij behorende risico's.

Als het gaat om de veiligheid in een gebouw, heeft de BHV ook een preventieve taak. Let op potentieel gevaarlijke situaties en maak de verantwoordelijke personen hierop attent. Bijvoorbeeld het geheel of gedeeltelijk blokkeren van vluchtroutes en vluchtdeuren. Ook het veel voorkomende opslaan van materialen in een trappenhuis moet men niet gedogen, het kan mensenlevens kosten!
Tijdens een ontruiming controleert de BHV elke ruimte op aanwezigheid van personen en stuurt deze voorkomend geval naar de verzamelplaats. De BHV geeft aanwijzingen over de te volgen vluchtroute om een snelle en vooral veilige ontruiming te bevorderen.
Bovendien kan de BHV als gids dienen voor de professionele hulpdiensten. Door de gebouwkennis van de BHV is deze in staat de hulpdiensten snel naar de gewenste locatie te begeleiden.

---

Doel van een ontruiming

Het doel van een ontruiming is dat alle aanwezigen op een veilige en efficiënte manier het gebouw verlaten.

Goede voorbereiding is het halve werk

Om een ontruiming vlot en veilig te laten verlopen, is een goede voorbereiding absoluut noodzakelijk. dit geldt niet alleen voor de BHV medewerkers, maar voor alle medewerkers. Bekendheid met veiligheidssystemen, beschikbare (reddings-)middelen en geldende afspraken en protocollen zorgt voor efficiënter en dus sneller en veiliger ontruimen.
Hierbij is goede instructie en oefening van alle personeel een belangrijk onderdeel.
Mensen met een beperking kunnen een ontruiming sterk vertragen. Wanneer zij goed voorbereid zijn op een ontruiming kunnen zij zichzelf al beter redden.
De BHV moet bekend zijn met de aanwezigheid van dergelijke medewerkers, zodat zij adeqaat hulp kunnen verlenen waar nodig.

Instructie en voorlichting

zorg ervoor dat:

* iedereen kennis heeft van de brandveiligheidsvoorzieningen en procedures
* medewerkers bekend zijn met ieders taak en functie
* regelmatig geoefend wordt, dit vergroot de zelfredzaamheid van medewerkers tijdens een calamiteit

Vluchtroutes en nooduitgangen

* houd vluchtroutes en nooduitgangen vrij, wijs medewerkers op het belang hiervan
* houd noodtrappenhuizen vrij en schoon
* controleer periodiek ook de verlichting in noodtrappenhuizen
* controleer periodiek vluchtroute aanduidingen en noodverlichting, of laat dit doen

Brandmeldinstallatie (BMI)

Hier komen brandmeldingen binnen. Op het brnadmeldpaneel kan men zien waar de melding vandaan komt en of dit een automatische of handmatige melding betreft.

Gebruik van de ontruimingsinstallatie

Gebruik de ontruimingsinstallatie om tijdens een ontruiming een mededeling toe te voegen aan het ontruimingssignaal. Mensen reageren hierdoor vaak sneller.
Gebruik teksten als "er is brand, verlaat het gebouw via de aangewezen vluchtroutes" of "het gebouw wordt ontruimd, volg de aanwijzingen van de BHV op".

Bezoekers in het pand

Laat bezoekers begeleiden door medewerkers. Wanneer er veel bezoekers zijn, kunnen ook zij verminderd zelfredzame mensen helpen. Bezoekers kunnen zelf natuurlijk ook bepaalde vaardigheden hebben, zij kunnen bijvoorbeeld zelf hulpverlener zijn. Maak hiervan indien nodig gebruik.

Communicatie

De BHV heeft doorgaans verschillende communicatiemiddelen ter beschikking, zoals:
* mondelinge communicatie, veelal in kleine bedrijven met weinig medewerkers
* DECT telefoons, deze kunnen als portofoon gebruikt worden
* portofoons
* PA systeem, omroepinstallatie
* semafoon ("piepers"), om BHV op te roepen
* megafoon, om grote groepen mensen toe te spreken, bijvoorbeeld op een verzamelplaats

Plattegrond

Een actuele plattegrond is een belangrijke informatiebron voor zowel de BHV als de professionele hulpdiensten zoals de brandweer.
Naast de indeling van het gebouw, geeft een goede plattegrond de locaties weer van brandveiligheidsvoorzieningen zoals vluchtroutes, scheidingsconstructies voor rook en/of brand, brandslanghaspels, handbrandblusmiddelen, paneel van brandmeldinstallatie alsmede van EHBO/BHV koffers en eventuele Evac chairs

Vluchtroutes

In ieder gebouw moeten verplicht vluchtroutes worden aangeduid. Dit kunnen ook normale routes zijn. Vluchtroutes moeten goed zichtbaar worden aangeduid
met noodverlichting en vluchtroutes buiten het gebouw moeten verlicht zijn. De BHV moet bekend zijn met alle vluchtroutes en medewerkers erop attenderen deze routes te gebruiken.
Nooduitgangen moeten voorzien zijn van zogenaamde panieksluitingen, waarmee de deur in de looprichting (naar buiten) eenvoudig geopend kan worden.

Brandcompartimentering

Met name in gebouwen waarbij algehele ontruiming niet praktisch of wenselijk is, worden brandcompartimenten voorzien. Deze worden gevormd door extra brandwerende scheidingen tussen ruimtes, waardoor men bij een brand de aanwezigen naar een aangrenzend brandcompartiment kan verplaatsen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en dergelijke, waar zich veel verminderd of niet zelfredzame mensen bevinden. Een brandcompartiment zorgt dan voor meer tijd en voorkomt dat het hele gebouw moet worden ontruimd.
Brandcompartimenten zijn voorzien van zelfsluitende deuren, die aangestuurd worden door het brandmeldsysteem. Zorg er voor dat deze deuren altijd vrij blijven!

Ontruimingsmiddelen

Omdat bij een brand geen gebruik mag worden gemaakt van de lift(en), bevinden zich bij trappen vaak zogeheten evac chairs. Dit zijn speciale, opvouwbare stoelen waarmee een persoon door een BHV of andere medewerker veilg via de trap naar beneden getransporteerd kan worden. Het gebruik hiervan vereist enige oefening, de leverancier verzorgt doorgaans een training bij aflevering van de evac chair.

Verzamelplaats

Op een veilige locatie buiten het gebouw bevindt zich de verzamelplaats. Afhankelijk van het aantal medewerkers kunnen dit er meerdere zijn. Ook de ligging van de verzamelpaats(en) kan verschillen, bijvoorbeeld wanneer gevaar bestaat voor vrijkomen van bijvoorbeeld schadelijke gassen. In dat geval wordt de verzamelplaats gebruikt die ten opzichte van het gebouw bovenwinds ligt.
Op de verzamelplaats worden medewerkers en derden opgevangen en wordt gecontroleerd of iedereen het pand veilig heeft verlaten. Bij slecht weer of gevaar worden medewerkers en derden doorgaans begeleid naar een andere locatie voor tijdelijke opvang.
Houd iedereen op de verzamelplaats totdat BHV en/of brandweer aangeven dat het veilig is terug te keren, of andere instructies geven.

Brandweervoorzieningen

Enkele voorzieningen die kunnen voorkomen zijn:
* brandweerlift, alleen bedoeld voor gebruik door de brandweer! Voorzien van een sleutelcontact waarmee zij de lift kunnen bedienen. Deze lift blijft werken en is veilig bij brand.
* brandweeringang, wanneer een automatische doormeldinge naar de brandweer plaatsvindt, is dit verplicht. De ingang moet automatisch open gaan. * droge blusleiding, aansluiting aan buitenzijde gebouw. Hier kan de brandweer de watervoorziening op aansluiten om zodoende op elke gewenste verdieping direct bluswater ter beschikking te hebben. Er bevinden zich in het pand aansluitingen op elke verdieping.

---

De noodzaak om een gebouw te ontruimen

Er zijn verschillende redenen die het noodzakelijk maken een gebouw geheel of gedeeltelijk te ontruimen: * brand
* bommelding
* vrijgekomen gevaarlijke stoffen
* wateroverlast
Zelfs een calamiteit in een naburig gebouw kan een ontruiming noodzakelijk maken, zoals het vrijkomen van gasvormige gevaarlijke stoffen.

Geheel of gedeeltelijk ontruimen

Dit wordt in hoofdzaak bepaald door de volgende factoren:
* indeling en brandveiligheid van het gebouw
* of de aanwezigen al dan niet (verminderd) zelfredzaam zijn
* de aard van de calamiteit (kleine of grote brand, gevaarlijke stoffen en dergelijke)
* beschikbare inzet van BHV/hulpdiensten
* omgevingsfactoren, zoals bijvoorbeeld risico's voor naastgelegen gebouwen

Het controleren van ruimtes

Let bij het controleren van ruimtes op het volgende:
* Controleer in alle ruimtes of iedereen weg is
* Ga de ruimte in en kijk op ooghoogte
* Controleer of werkplekken volgens de procedures zijn achtergelaten
* Zet apparatuur uit, sluit ramen en deuren, en doe indien mogelijk het licht uit
* Geef zo nodig na controle op de deur aan dat de ruimte is gecontroleerd
* Als mensen niet reageren op het ontruimingssignaal moet je dit gedrag doorbreken in het belang hun eigen veiligheid
* Geef na controle van de ruimtes door dat de controle klaar is en wacht zo nodig op nadere instructies

---

Informatievoorziening en -overdracht

Voor een effectieve inzet is goede informatievoorziening van wezenlijk belang. De BHV die ter plaatse een brandmelding onderzoeken, geven zo getedailleerd mogelijk door aan de ploegleider (of coördinator of het hoofd BHV), wat er precies aan de hand is. Op basis hiervan kan deze de verdere inzet bepalen. Zij geven informatie over aard en locatie van de brand, eventuele slachtoffers en mogelijkheden omtrent eigen inzet. Indien zelf geen bluspoging ondernomen kan worden, geven zij aan, dat de ontruiming gestart moet worden. Indien dit nog niet gebeurd is, laten zij de brandweer alarmeren.
Er is nog een reden om de ploegleider van zo nauwkeurig mogelijke informatie te voorzien; deze informatie is belangrijk voor de bevelvoerder van de brandweer en wordt direct overgedragen zodra deze arriveert, zodat ook hij zijn ploeg zo efficiënt mogelijk kan inzetten.

De over te dragen informatie bevat:
* informatie over aanwezige personen
* eventuele slachtoffers
* wat is er precies gebeurd?
* wat is de locatie van de brand of het incident?
* zijn er gevaarlijke stoffen aanwezig?
* is er een plattegrond?
* zijn er specifieke gevaren of risico's waar de hulpverlening rekening mee moet houden?
* is er een bedrijfsdeskundige aanwezig?
* zijn er gevaren in de omgeving, en zo ja, welke?
* door wie is de melding gedaan, en is deze persoon beschikbaar?
* is er al actie ondernomen, wat heeft de BHV al gedaan?

---

Afhandeling van een incident

Na een incident wordt dit afgehandeld. Dit betekent dat men met alle betrokkenen, voor zover mogelijk, het incident evalueert en bespreekt. Hierbij wordt niet alleen besproken wat er precies aan de hand was, maar ook zaken als:
* hoe kwam de melding binnen, bij wie, was deze duidelijk?
* hoe is op de melding gereageerd, had dit het gewenste effect?
* hoe verliep de communicatie omtrent het incident?
* wie deed wat, en hoe ging dat?
* hoe verliep de ontruiming?
* op welk moment werden externe hulpdiensten gealarmeerd en door wie?
* hoe verliep de informatie overdracht?
* wat heeft het incident met de medewerkers gedaan, is er eventueel geestelijke bijstand gewenst?

Een incident kan soms flink aankomen bij medewerkers, vooral wanneer er sprake is van slachtoffers. Veel grote bedrijven hebben een zogeheten bedrijfs opvang team (BOT), dat zorgt voor een stukje geestelijke bijstand en begeleiding na een incident. Is zo'n team er niet, dan kan gebruik worden gemaakt van slachtofferhulp of een arbodienst.

Het is een goede gewoonte om, enkele dagen na een incident wanneer iedereen weer tot rust is gekomen, dit incident nog eens met de betrokkenen door te nemen en te reconstrueren. Bijvoorbeeld middels een tabletop oefening. Hieruit komen bijvoorbeeld aandachtspunten naar voren, die kunnen worden gebruikt om eventueel noodzakelijke aanpassingen te doen aan procedures, afspraken en dergelijke. Hierdoor leert men van de ervaring en dit heeft voordelen voor toekomstige situaties.

Close E-learning